آخرین ویرایش: 1395/07/27
تجهیزات آنالیز دستگاهی_ تجهیزات آنالیتیکال_ کروماتوگرافی (Chromatography)
کروماتوگرافی (Chromatography) مجموعه ای از تکنیک های آزمایشگاهی در علم شیمی است که برای جدا سازی اجزای یک مخلوط با عبور دادن یک فاز متحرک (mobile phase) از روی یک فاز ساکن (stationary phase)، مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش معمولاً مخلوط که به صورت مایع یا گاز است از یک لوله یا شبکه گذرانده می‌شود که سرعت حرکت اجزای تشکیل دهنده مخلوط در لوله یا شبکه مختلف است (با توجه به عناصر دیواره داخلی لوله یا شبکه) در نتیجه مخلوط به اجزای تشکیل دهنده تجزیه شده و هر جز جداگانه خارج می‌شود. در کروماتوگرافی دو فاز وجود دارد که عبارت اند از فاز ثابت وفاز متحرک که فاز ثابت در واقع اجزای درون لوله یا شبکه جداسازی را تشکیل می‌دهند و فاز متحرک مربوط به ماده‌ای است که می‌خواهد مورد تجزیه و تخلیص قرار بگیرد. کروماتوگرافی یک اصطلاح کلی است که در آزمایشگاهها برای جداسازی ترکیبات استفاده می‌شود. این ترکیب در مایعی به نام فاز متحرک حل شده است و توسط ساختار دیگری به نام فاز ثابت نگه داری می‌شود. اجزای مختلف این ترکیب با سرعت‌های مختلفی حرکت می‌کنند و همین امر باعث جداسازی این ذرات می‌شود. جداسازی بر اساس تفکیک دیفرانسیلی بین فاز متحرک و ثابت انجام می‌شود. تفاوت‌های نامحسوس در مقدار پارتیشن یک ترکیب در فاز ثابت باعث جدایی اجزا می‌شود. کروماتوگرافی می‌تواند مقدماتی (preparative) و یا تجزیه‌ای (analytical) باشد. هدف از کروماتوگرافی مقدماتی جداسازی اجزا برای استفاده های پیشرفته می‌باشد. این در حالی است که کروماتوگرافی تجزیه ای به صورت نرمال بر روی گروه کوچکی از مواد صورت می‌گیرد و برای اندازه‌گیری نسبت آنالیت‌ها در مخلوط می‌باشد. این دو با یکدیگر منتاسب بوده و هیچ تضادی با یکدیگر ندارند.
تاریخچه کروماتوگرافی
کروماتوگرافی برای اولین بار در روسیه توسط دانشمند متولد ایتالیا میخایل تسوت (Mikhail Tsvet) در سال 1900. به کار گرفته شد. او همچنان به کار بر روی کروماتوگرافی در دهه اول قرن 20، در درجه اول برای جدایی رنگدانه های گیاهی مانند کلروفیل، کاروتن و xanthophylls ، ادامه داد. از آنجا که این قطعات دارای رنگ های مختلف (به ترتیب سبز، نارنجی و زرد ) او آنها را براساس رنگشان نامگذاری نمود. انواع جدید از کروماتوگرافی توسعه یافته در طول دهه های 1930 و 1940 ساخته شده که روش مفید برای بسیاری از فرآیندهای جداسازی تلقی می شود. روش کروماتوگرافی به صورت قابل ملاحظه ای به عنوان یک نتیجه از کارهای آرچر جان پورتر مارتین (Archer John Porter Martin) و ریچارد لاورنس ساینگ (Richard Laurence Millington Synge) در طول دهه های 940و 1950، توسعه یافت و بدین دلیل آنها موفق به کسب جایزه نوبل شدند.
روش های کروماتوگرافی
روش های کروماتوگرافی را می‌توان ابتدا بر حسب ماهیت فاز متحرک و سپس بر حسب ماهیت فاز ساکن طبقه‌بندی کرد. فاز متحرک ممکن است گاز یا مایع و فاز ساکن ممکن است جامد یا مایع باشد. بدین ترتیب فرایند کروماتوگرافی به چهار بخش اصلی تقسیم می‌شود. اگر فاز ساکن جامد باشد کروماتوگرافی را کروماتوگرافی جذب سطحی و اگر فاز ساکن، مایع باشد کروماتوگرافی را تقسیمی می‌نامند.
انواع کروماتوگرافی هر یک از چهار نوع اصلی کروماتوگرافی انواع مختلف دارد :
1. کروماتوگرافی مایع – جامد (LSC)
• کروماتوگرافی جذب سطحی
• کروماتوگرافی لایه نازک: Thin layer chromatography (TLC)
• کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا: High performance liquid chromatography(HPLC)
• کروماتوگرافی کاغذی : Paper chromatography
• کروماتوگرافی تبادل یونی : Ion exchange chromatography
• کروماتوگرافی ژلی
2- کروماتوگرافی گاز – جامد (GSC)
3- کروماتوگرافی مایع – مایع (LLC)
• کروماتوگرافی تقسیمی
4- کروماتوگرافی گاز- مایع (GLC)
• کروماتوگرافی گاز – مایع
• کروماتوگرافی ستون مویین
کاربرد های کروماتوگرافی
1- جداسازی مواد
2- تشخیص دارو
مزیت های کروماتوگرافی
1- جداسازی در مواقعی که روش های دیگر جواب نمی دهد
2- مقدار ماده مورد آزمایش بسیار کم
3- سادگی و سرعت بالای به همراه دقت زیاد
4- معمولا ارزان قیمت هستند
فروشگاه کروماتوگرافی
پیوندها
تجهیزات آزمایشگاهی